Πρόσθετα στο βρεφικό γάλα: έχουν αποτέλεσμα;

"Οι κατασκευαστές επεξεργασμένου γάλακτος για βρέφη έχουν προσθέσει στα προϊόντα τους τα τελευταία χρόνια συγκεκριμένα συστατικά, τα οποία ισχυρίζονται ότι αυξάνουν την προστασία του βρέφους ενάντια σε νοσήματα. Πόσο επιστημονικά αληθείς είναι αυτοί οι ισχυρισμοί;

Μία κατηγορία πρόσθετων που εισάγονται είναι τα προβιοτικά. Πρόκειται για ζωντανούς μικροοργανισμούς σε επαρκή συγκέντρωση, οι οποίοι μπαίνουν στο έντερο και αλλάζουν την μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου προς το υγειινότερο. Με άλλα λόγια στο έντερο επικρατούν τα «καλά» μη παθογόνα μικρόβια ενάντια σε δυνητικά επικίνδυνα. Το φυσιολογικό έντερο του βρέφους με αποκλειστικό μητρικό θηλασμό κυριαρχείται από αθώα μικρόβια που συμβιώνουν αρμονικά με τον οργανισμό, όπως λακτοβάκιλλοι και bifidobacterium.

Μια δεύτερη κατηγορία πρόσθετων είναι τα πρεβιοτικά. Αυτά είναι θρεπτικά συστατικά που δεν απορροφώνται από το έντερο και το επηρεάζουν θετικά ευνοώντας την ανάπτυξη και την δραστηριότητα των καλών μικροβίων του εντέρου (προβιοτικών). Το φυσιολογικό έντερο του βρέφους με αποκλειστικό μητρικό θηλασμό περιέχει συγκεκριμένους ολιγοσακχαρίτες, οι οποίοι βοηθούν στην επικράτηση των καλών μικροβίων.

Τέλος τα συμβιοτικά είναι πρόσθετα που περιέχουν και πρεβιοτικά και προβιοτικά, δηλαδή ένας συνδυασμός τροφικών συστατικών και καλών μικροβίων που συνεργούν μεταξύ τους.

Οι μετα-αναλύσεις είναι επιστημονική έρευνα που αφορά ένα συγκεκριμένο θέμα. Οι ερευνητές μαζεύουν όλες τις σχετικές έρευνες που έχουν δημοσιευθεί, τις αξιολογούν ανάλογα με την επιστημονική τους επάρκεια, και καταλήγουν σε συμπεράσματα.

Προηγούμενες μετα-αναλύσεις έχουν δείξει ότι η προσθήκη προβιοτικών ή/ και πρεβιοτικών στο βρεφικό επεξεργασμένο γάλα δεν ασκεί καμία σημαντική επίδραση στην προστασία ή στην πρόληψη αλλεργιών και τροφικής υπερευαισθησίας.

Μία νέα μετα-ανάλυση έρχεται να εξετάσει αν υπάρχει κάποια θετική επίδραση των προσθηκών αυτών στην ανάπτυξη και σε σειρά συμπτωμάτων και εκδηλώσεων στο βρέφος. Δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο 2012 στο επιστημονικό περιοδικό Nutrition Journal.

Χρησιμοποιήθηκε μεθοδολογία Cochrane, η στατιστική επεξεργασία μετα-αναλύσεων πιο έγκυρη και σεβαστή από την διεθνή επιστημονική κοινότητα. Αναζητήθηκαν τυχαιοποιημένες μελέτες (randomized controlled trials) που να συγκρίνουν τα βρεφικό επεξεργασμένο γάλα ΕΓΑΒ για τελειόμηνα που περιέχει προβιοτικά, πρεβιοτικά ή συμβιοτικά με ΕΓΑΒ που δεν περιέχουν τέτοια πρόσθετα. Βρέθηκαν τρεις μελέτες με συμβιοτικά, 10 μελέτες με προβιοτικά και 12 μελέτες με πρεβιοτικά.

Ως προς τα συμβιοτικά, βρέθηκε ότι αποτυγχάνουν να αυξήσουν την ανάπτυξη των βρεφών. Επίσης δεν είχαν καμία επίδραση στην σύσταση των κοπράνων, στους κολικούς, στις αναγωγές και στην γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση, στα επεισόδια κλάματος, στην ανησυχία και στους εμετούς. Η μόνη διαπιστωμένη επίδραση ήταν αύξηση στην συχνότητα των κενώσεων στα βρέφη.

Η προσθήκη προβιοτικών (καλών μικροβίων) στα ΕΓΑΒ απέτυχε να έχει οποιαδήποτε σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη του βρέφους, στην συχνότητα κοπράνων ή στην σύσταση των κοπράνων. Τα προβιοτικά δεν μείωσαν την συχνότητα διάρροιας, κολικών, αναγωγών ή γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης, επεισοδίων κλάματος, ανησυχίας και εμετών.

Τέλος τα πρεβιοτικά έτειναν να αυξάνουν το βάρος του βρέφους και να αυξάνουν την συχνότητα των κενώσεων, αλλά δεν είχαν καμία επίδραση στην συχνότητα κολικών, αναγωγών ή γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης, επεισοδίων κλάματος, ανησυχίας και εμετών. Τα πρεβιοτικά δεν επηρέασαν καθόλου τον συνολικό όγκο γάλακτος που ανέχεται το βρέφος, τις λοιμώξεις και δεν επηρέασαν την μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου προς το καλύτερο. Σε πολλές έρευνες η ποιότητα του σχεδιασμού και της στατιστικής επεξεργασίας ήταν φτωχή, με αδυναμία να εξαχθούν επιστημονικά τεκμηριωμένα συμπεράσματα.

Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι δεν υπάρχουν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία για να δηλώσει κανείς ότι η συμπλήρωση των βρεφικών επεξεργασμένων γαλάτων ΕΓΑΒ με συμβιοτικά, προβιοτικά ή πρεβιοτικά έχει ως αποτέλεσμα βελτιωμένη ανάπτυξη του βρέφους ή βελτιωμένα κλινικά αποτελέσματα. Δεν υπάρχουν επίσης αποδείξεις που να δείχνουν ότι τα συμβιοτικά είναι καλύτερα από προβιοτικά μόνο ή πρεβιοτικά μόνο.

Στο βιβλίο μου «Επιστροφή στον μητρικό θηλασμό», εκδόσεις Πατάκη, 2011, έγραφα: "Γνωρίζατε ότι: Σχεδόν όλα τα συστατικά του μητρικού γάλακτος κάνουν πολύ περισσότερα από ένα μόνο πράγματα, δεν έχουν μόνο μία λειτουργία;"

Κάθε ουσία στο γάλα της μαμάς εξυπηρετεί με θαυμαστό τρόπο πολλαπλούς σκοπούς, σε αντίθεση με το περιεχόμενο των ΕΓΑΒ. Για παράδειγμα, η λακτοφερρίνη, μια πρωτείνη που δεν υπάρχει στο αγελαδινό παρά μόνο στο ανθρώπινο γάλα, είναι σημαντική πηγή θρέψης, αλλά ταυτόχρονα βοηθάει να απορροφηθεί ο σίδηρος από το έντερο του μωρού, καταπολεμά παθολογικά μικρόβια και επιταχύνει την ωρίμανση του γαστρεντερικού συστήματος.

Η α-λακταλβουμίνη, κύρια πρωτείνη στο μητρικό που επίσης λείπει από το αγελαδινό, αποτελεί ταυτόχρονα πηγή ενέργειας, αντιμικροβιακό παράγοντα, ενώ έχει και αντικαρκινικές ιδιότητες. Κάθε ουσία βρίσκεται στη σωστή μορφή και αναλογία ώστε να επιδρά με την άλλη με τρόπο αρμονικό και τέλεια ισορροπημένο, ώστε δεν είναι τα συστατικά ξεχωριστά αλλά όλα μαζί – το μητρικό γάλα δηλαδή – που φτιάχνουν το θαυμαστό αποτέλεσμα.

Αυτήν την πολυπλόκοτητα κανείς δε μπορεί να την προσομοιάσει, για τον ίδιο λόγο που κανείς ποτέ δε θα καταφέρει να φτιάξει ανθρώπινο αίμα. Αυτή η δυναμική, ζωντανή φύση του μητρικού γάλακτος δε μπορεί να αναπαραχθεί σε ένα αδρανές, νεκρό υγρό, την ετερόκλητη χημική σούπα των ΕΓΑΒ.


Οι ουσίες που περιέχονται στα βρεφικά γάλατα δεν είναι ίδιες με εκείνες του μητρικού;«Έχει το μητρικό γάλα ένα γραμμάριο ωφέλιμα λιπαρά; Έχουμε κι εμείς ένα γραμμάριο ωφέλιμα λιπαρά»; «Έχει το ανθρώπινο γάλα προβιοτικούς ολιγοσακχαρίτες; Προσθέσαμε κι εμείς την ίδια δόση σε προβιοτικά», μας λένε για τα βρεφικά γάλατα. Είναι έτσι;

Το γάλα της μαμάς μοιάζει στο γενετικό υλικό του μωρού κατά 50%, ενώ το επεξεργασμένο αγελαδινό ούτε στο ελάχιστο. Φέρει 100% ξένες πρωτεΐνες, 100% ξένα λιπαρά και πολλά άλλα. Βρίσκει κανείς στα ΕΓΑΒ:

Έλαια καρύδας, σόγιας, χαρουπιού, ηλιέλαιο κλπ.
Πρωτεΐνες από γάλα αγελάδας, από ψάρι, σόγια ή ξηρούς καρπούς.
Υδατάνθρακες από καλαμπόκι, πατάτα.
Συστατικά από ψάρια, μύκητες ή αυγό.
Μεταλλαγμένες ουσίες: γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι και σόγια έχουν βρεθεί σε μεγάλη γκάμα ΕΓΑΒ.Ας αναρωτηθούμε τώρα: είναι σχεδιασμένα, είναι προετοιμασμένα τα μωρά μας να καταναλώνουν τέσσερα ή πέντε κιλά, δηλαδή το βάρος τους σε κιλά μέσα σε μία μόνο εβδομάδα, από ένα προϊόν που προέρχεται από όλη την γκάμα του φυτικού και ζωικού βασιλείου; Να εκτίθενται σε αυτό καθημερινά, συστηματικά και σε τεράστιες για το μικρό μέγεθός τους ποσότητες; Όχι βέβαια.

Πρόκειται για ένα μαζικό πείραμα που δίνει στον εύθραυστο οργανισμό των βρεφών μας το έναυσμα για πιθανή αντίδραση και ανάπτυξη φλεγμονής, αλλεργιών, αυτοάνοσων νοσημάτων, καρκίνου και πολλών άλλων, άγνωστων ακόμα συνεπειών.

Τα ΕΓΑΒ είναι υπερβολικά επεξεργασμένα προϊόντα με συναθροισμένες ετερογενείς ουσίες, χωρίς να έχουν μελετηθεί πλήρως οι επιμέρους αλληλεπιδράσεις τους, η αφομοίωσή τους από τον ανθρώπινο οργανισμό και οι επιπτώσεις από τη λήψη τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι εάν εξετάσει κανείς χημικά τον εγκέφαλο ενός μωρού που θηλάζει με εκείνο που παίρνει μπουκάλι, θα διαπιστώσει μεγάλες διαφορές.

Η καινούργια γενιά ΕΓΑΒ διατυμπανίζει την προσθήκη ωφέλιμων λιπαρών DHA στη χημική σούπα. ‘Δίνουν ώθηση στη νοητική ανάπτυξη του μωρού σας’ είναι ο άμεσος, με μεγάλα γράμματα ισχυρισμός – πολύ μεγαλύτερα γράμματα από το «σημαντικό μήνυμα» στη γωνία του κουτιού ότι το μητρικό γάλα είναι η ιδανική τροφή για το παιδί μας.

Τα DHA στο ανθρώπινο γάλα έχουν συνδεθεί στις σύγχρονες έρευνες με τη λειτουργία του εγκεφάλου και σε αυτά – εν μέρει- αποδίδεται η ισχυρή νοητική ανάπτυξη στο βρέφος που θηλάζει. Τα DHA στα βρεφικά γάλατα προκύπτουν συνήθως από μύκητες, είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα του ανθρώπινου γάλακτος και δεν έχει ακόμα αποδειχθεί η ωφέλεια από την προσθήκη τους στα ΕΓΑΒ σε καμία συστηματική και ανεξάρτητη ανάλυση της βιβλιογραφίας. Αυτό δεν εμποδίζει τις εταιρίες να διαφημίζουν την καινούργια τους γενιά ΕΓΑΒ ως ‘πιο κοντά παρά ποτέ στο μητρικό γάλα’.

Στο γάλα της μαμάς έχουν βρεθεί περίπου 150 ολιγοσακχαρίτες, ειδικοί, μοναδικοί στην σύσταση και στην συγκεκριμένη μείξη για το ανθρώπινο είδος, ίσως και για το συγκεκριμένο μωρό. Δρουν ως πρεβιοτικά, βοηθώντας την ανάπτυξη στο έντερο των καλών μικροβίων και καταπολεμώντας τα παθολογικά. Σε ΕΓΑΒ προστέθηκαν πρεβιοτικά διαφορετικά που δεν κάνουν την ίδια δουλειά με τα ανθρώπινα, παρά τους ισχυρισμούς.


Δεν είναι όλα απλά θέμα συγκέντρωσης ουσιών;Ουκ εν τω πολλώ το ευ. Ό,τι υπάρχει στο μητρικό γάλα είναι στην καλύτερη δυνατή μορφή, απορροφάται εύκολα και χρησιμοποιείται σε σημαντικό ποσοστό από τον οργανισμό του μωρού. Στο ξένο γάλα τα συστατικά μπορεί να βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις, όμως δεν απορροφούνται, είναι ουσίες κατώτερης ποιότητας, διαφορετικής μοριακής δομής και προέλευσης που δεν χρησιμοποιούνται από τον οργανισμό ή αποσυντίθενται αμέσως. Το υπόλειμμα – το φορτίο δηλαδή από σκουπίδια – που δημιουργούν είναι μεγάλο. Ό,τι ισχυρίζεται η ετικέτα από την συσκευασία ενός ΕΓΑΒ δε σημαίνει ότι φτάνει και στο παιδί.

Προσθέτοντας απλώς κάτι στο ξένο γάλα, ακόμα και στην σωστή ποσότητα, δε σημαίνει ότι το μικρό θα πάρει την ποσότητα αυτή ή τον καλύτερο τύπο που χρειάζεται από αυτό το συγκεκριμένο κάτι.

Ένα παράδειγμα για να το κατανοήσουμε αυτό είναι ο σίδηρος. Ο σίδηρος είναι ένα σημαντικό μέταλλο που παρέχεται στο μητρικό γάλα στη σωστή μορφή και σε αρκετή ποσότητα ώστε να μην υπάρξει πρόβλημα κατά τους πρώτους έξι μήνες. Ο μισός σίδηρος από το γάλα της μαμάς απορροφάται από το έντερο του μωρού, ενώ μόνο το 4 με 7% του σιδήρου ενός ΕΓΑΒ φτάνει στο αίμα του.

‘Κανένα πρόβλημα, θα βάλουμε 6 φορές παραπάνω σίδηρο’, διαβεβαιώνουν οι εταιρίες. Όσο περισσότερο δύσκολα απορροφήσιμο σίδηρο βάλουν στο γάλα τους, τόσο περισσότερος άχρηστος σίδηρος θα παραμείνει αχρησιμοποίητος να λιμνάζει στο έντερο του παιδιού. Το αποτέλεσμα; Ένα μεγάλο ευχαριστώ από τα επικίνδυνα μικρόβια που καιροφυλακτούν στο έντερο, τα οποία αγαπούν τον σίδηρο και αναπτύσσονται πολύ όταν εκείνος υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες στο γαστρεντερικό σωλήνα του παιδιού, προκαλώντας του έτσι δυσκοιλιότητα και γαστρεντερίτιδες.

Παρόμοια προβλήματα υπάρχουν και για πολλά άλλα συστατικά. Το ασβέστιο για παράδειγμα απορροφάται από το έντερο του μωρού σε ποσοστό 70% εάν προέρχεται από το μητρικό γάλα, μόνο όμως 25% εάν προέρχεται από το ξένο γάλα.

Στο μητρικό γάλα δε λειτουργούν καλά τα μαθηματικά. Ένα και ένα δεν κάνουν δύο αλλά δέκα. Αν δηλαδή το α συστατικό προσφέρει στο βρέφος το 1 και το β το 2, όλα μαζί ευρισκόμενα στις σωστές αναλογίες και ποιότητες δίνουν το 1, το 2, αλλά και το 3, το 4, έως το 10. Αντίθετα το επεξεργασμένο βρεφικό γάλα μπορεί να διατυμπανίζει ότι έχει το α και το β συστατικό, είναι ωστόσο πιθανό η πραγματική ωφέλεια προς το παιδί να μην είναι καν το 1 και το 2. Κι όμως, οι εταιρίες γαλάτων διαφημίζουν στο έπακρο τις ποσότητες ουσιών στα προϊόντα τους. Γνωρίζουν ότι οι κοινωνίες μας στηρίζονται στη λαθεμένη αντίληψη ότι περισσότερο σημαίνει πάντα, αναγκαστικά και καλύτερο. Πασχίζουν να ενισχύσουν αυτήν την πλάνη στον τρόπο που οι γονείς σκέφτονται τη βρεφική διατροφή.

Αυτή η φιλοσοφία, να μιλάμε για τον αριθμό των θερμίδων, τις ποσοτικές παραμέτρους των γαλάτων, τα ωράρια ταΐσματος, τις ακριβείς ποσότητες στο μπουκάλι, τα γραμμάρια που κερδίζει το μωρό σε βάρος κάθε μέρα, είναι εμποτισμένη δεκαετίες τώρα από τη βιομηχανία και είναι ξένη προς την αλήθεια του φυσιολογικού τρόπου διατροφής των βρεφών, δηλαδή του θηλασμού: ο θηλασμός δεν είναι τα αντισώματα, δεν είναι τα ωφέλιμα λιπαρά, δεν είναι το μητρικό γάλα, δεν είναι απλά τάισμα ή φαγητό; Πολύ περισσότερο από όλα αυτά, είναι όλα αυτά μαζί και άλλα τόσα πολλαπλασιαστικά παραπάνω. Είναι ποιότητα και ποσότητα, είναι ολιστική φροντίδα, είναι Γαλουχία, είναι Αγάπη".

Μετάφραση/Σχολιασμός: Στέλιος Παπαβέντσης

Παιδίατρος, MRCPCH, DCH, IBCLC Πιστοποιημένος σύμβουλος γαλουχίας | pediatros-thes.gr

Πηγή: Mugambi M N et al. Synbiotics, probiotics or prebiotics in infant formula for full term infants: a systematic review. Nutrition Journal 2012, 11:81